ጠቅላላ ውሂብዎን ሁልጊዜ ከሁሉም ሰው ለመጠበቅ መሞከር እጅግ አድካሚ እና የማይቻል ነው፡፡ ነገር ግን መፍራት የለብዎትም! ደኅንነት በጥንቃቄ በሚነደፍ ዕድቅ የሚመራ እና ለእርሶ ትክክለኛ የሆነውን እየተጠቀሙ የሚያዳብሩት ሂደት ነው፡፡ ደኅንነት ማለት እንዳንድ መሳሪያዎች መጠቀም ወይም ሶፍትዌር ማውረድ ማለት አይደለም፡፡ እርስዎ በተለየ የተጋረጠብዎን የደኅንነት ስጋት ከመረዳት እና እነዚህን ስጋቶች እንዴት መመከት እንደሚቻል ከማወቅ የሚጀምር ነው፡፡.

በኮምፒተር ደኅንነት ስጋት የሚባለው ውሂብዎን ከጥቃት ለመከላከል የሚያደርጉትን ጥረት የማሳነስ አቅም ያለው ክስተት ነው፡፡ ምን መከላከል እንደሚፈልጉ እና ከማን መከላከል እንደሚፈልጉ በመለየት ያጋጠመዎትን ስጋት መጋፈጥ ይችላሉ፡፡ ይህ ሂደት “የስጋት ሞዴል” ይባላል፡፡

ይህ መመሪያ የስጋት ሞዴልዎን እንዴት መቅረጽ እንዳለብዎ ወይም የዲጂታል መረጃዎችዎ የሚያጋጥማቸውን አደጋ እንዴት መገምገም እንደሚችሉ እና የትኞቹ መፍትሔዎች ለእርስዎ የተሻለ እንደሆኑ ያስተምራል፡፡

የስጋት ሞዴል እንዴት ያለ ነገር ነው? ቤትዎ እና ንብረትዎን እንዳይዘረፉ ይፈልጋሉ እንበል፡፡ ከዚያም የሚከተሉትን ጥያቀዎች ይጠይቃሉ፡

በቤቴ ውስጥ ያለ ጥበቃ የሚያስፈልገው ነገር ምንድን ነው?

• የንብረትዎ ዝርዝር ጌጣጌጦች፣ ኤሌክትሮኒክሶች፣ የባንክ ሰነዶች፣ የመጓጓዣ ሰነዶች ወይም ፎቶግራፎችን ሊጨምሩ ይቻላሉ፡፡

ከማን ነው ራሴን መከላከል የምፈልገው?

• የባለጋራዎችዎ ዝርዝር፡- ዘራፊዎችን፣ ደባልዎችዎን ወይም እንግዳዎችን ሊጨምር ይቻላል፡፡

መከላከል ምን ያህል አስፈላጊ ነው?

• ጎረቤቶቼ ከዚህ በፊት ተዘርፈው ያውቃሉ? ደባሎቼ ወይም እንግዶቼ ምን ያህል ታማኝ ናቸው? ባለጋራዎቼ እኔን ማጥቃት የሚያስችል ምን አቅም አላቸው? ግምት ውስጥ የማስገባቸው አደጋዎች ምንድን ናቸው?

ይሄንን መከላከል ባልችል ሊደርስብኝ የሚችለው አደጋ መጠኑ ምን ያህል ነው?

• በቤቴ ያለ ልተካዉ የማልችለው ነገር ምን ምንድን ነው? እነዚህን ነገሮች መተካት የሚያስችል ገንዘብ እና ጊዜ አለኝ? የገባኹት የመድኅን ዋስትና ከቤቴ የተዘረፉ ንብረቶችን ይጨምራል?

ሊደርስብኝ ከሚችል አደጋ ራሴን ለመከላከል ምን ያህል ርቀት ለመሄድ ፈቃደኛ ነኝ?

• ለአደጋ የተጋለጡ ሰነዶችን ማሰቀመጫ የሚሆን ካዝና ለመግዛት ፍቃደኛ ነኝ? እጅግ አስተማማኝ ቁልፎችን የመግዛት አቅም አለኝ? በአቅራቢያዬ የሚገኝ ባንክ የደኅንነት ሳጥን ተከራይቼ ውድ ንብረቶቼን ለማስቀመጥ ጊዜ አለኝ?

እነዚህን ጥያቄዎች ለራስዎ ካቀረቡ በኋላ ማድረግ የሚችሉትን ነገር ለመገምገም ዝግጁ ነዎት፡፡ ንብረትዎችዎ ትልቅ ዋጋ ያላቸው ሆነው ነገር ግን የመዘረፍ እድላቸው ዝቅተኛ ከሆነ ካዝና በመግዛት ብዙ ገንዘብ ማውጣት አይኖርብዎት ይሆናል፡፡ ነገር ግን አደጋው ከፍተኛ ከሆነ ገበያ ላይ የሚገኝ ምርጥ ካዝና መግዛት ይኖርብዎታልም፤ ደኅንነት ስርዓት ለመጨመርን ማሰብ ይኖርብዎታል፡፡

የደኅንነት ስጋት ሞዴል መገንባት የሚያጋጥምዎን የተለየ አደጋ ፣ ንብረትዎችዎን፣ ባለጋራዎችዎን፣ የባላጋራዎችዎን አቅም እና የተጋረጠብዎ አደጋ የመፈጸም ዕድል ምን ያህል እንደሆነ እንዲገነዘቡ ይረዳዎታል፡፡

የስጋት ሞዴል ምንድን ነው? ከየትስ ነው የሚጀምረው?

የስጋት ሞዴል ዋጋ በሚሰጧቸው ነገሮች ላይ ጉዳት የሚያስከትሉ ነገሮች እንዲለዩ እና ከማን መጠበቅ እንደሚገባዎ እንዲያውቁ ይረዳዎታል፡፡ የስጋት ሞዴልዎን ሲቀርጹ ለእነዚህ አምስት ጥያቄዎች መልስ ያዘጋጁ:

1. ምንድን ነው መከላከል የምፈልገው?
2. ራሴን መከላከል የምፈልገው ከማን ነው?
3. ይሄንን መከላከል ባልችል ሊደርስብኝ የሚችለው አደጋ መጠኑ ምን ያህል ነው?
4. ራሴን መከላከል ምን ያህል ነው የሚያስፈልገኝ?
5. ሊደርስብኝ ከሚችል አደጋ ራሴን ለመከላከል ምን ያህል ርቀት ለመሄድ ፈቃደኛ ነኝ?

እያንዳንዱን ጥያቄ በዝርዝር እንመልከት፡፡

ምንድን ነው መከላከል የምፈልገው?

ንብረት ዋጋ የሚሰጡት እና እንዳይጠፋብዎ የሚጠብቁት ነገር ነው፡፡ ስለ ዲጂታል ደህንነት በምንነጋገርበት ወቅት እሴት ወይም ንብረት የምንለው ነገር መረጃን እንደኾነ መታወቅ ይኖርበታል። ለምሳሌ የኢሜል አድራሻዎ፣ የወዳጆችዎ ዝርዝር፣ የፈጣን መልዕክት ልውውጥዎ፣ ቦታዎች እና የተለያዩ ሰነድዎችዎ በሙሉ ንብረትዎችዎ ናቸው። በተጨማሪም ኮምፒውተርዎ፣ ስልክዎ እና የመሳሰሉትም ንብረትዎችዎ ናቸው።

የንብረትዎን ዝርዝር፣ ውሂብዎ የት እንደተቀመጠ፣ እነማን መጠቀም እንደሚችሉ እና ሌሎች እንዳይጠቀሙት የሚከለክላቸው ምን እንደኾነ ይጻፉ።.

ራሴን መከላከል የምፈልገው ከማን ነው?

ይህንን ጥያቄ ለመመለስ ማን እርስዎን አና መረጃዎችዎን ዒላማ ውስጥ ማስገባት ይፈልጋል የሚለውን ማወቅ ጠቃሚ ነው፡፡ ግለሰብ ወይም ሌላ አካል ንብረቶችዎ ላይ ስጋት የሚጥል ሁሉ “ባለጋራዎ” ነው፡፡ አለቃዎ፣ የቀድሞ ባልደረባዎ፣ የቢዝነስ ተፎካካሪዎ፣ የሀገርዎ መንግስት ወይም በህዝባዊ ትይይዝት ላይ ያለ የመረጃ ጠላፊ አቅም ያላቸው የባለጋራዎች ምሳሌዎች ናቸው፡፡

የእርስዎን ውሂብ ወይም የግንኙነት መረጃዎን ማግኘት የሚፈልግ ማን ሊኾን እንደሚችል ጥርጣሬ ውስጥ በማስገባት የባለጋራዎችዎን ዝርዝር ያውጡ። እነርሱም ግለሰቦች፣ የመንግስት አካላት ወይም ተቋማት ሊኾኑ ይችላሉ፡፡

የስጋት ሞዴልዎን ካዘጋጁ በኋላ እንደባለጋራዎችዎ ማንነት፣ በተወሰኑ ሁኔታዎች ውስጥ ይህንን ዝርዝር ማስወገድ ይኖርብዎ ይሆናል፡፡

ይሄንን መከላከል ባልችል ሊደርስብኝ የሚችለው አደጋ መጠኑ ምን ያህል ነው?

ባለጋራዎ በመረጃዎ ላይ ጉዳት ወይም አደጋ ሊያደርስ የሚችልባቸው በርካታ መንገዶች አሉ። ለምሳሌ ግንኙነትዎ በኔትወርክ በሚተላለፍበት ወቅት ባለጋራዎ የግንኙነትዎን ይዘት ሊያዳምጥ ወይም ሊያነብ፤ ወይም የግል ውሂብዎን ሊሰረዝ ወይም ሊያበላሽ ይችላል።

ባለጋራዎች የሚያደርሱት ጥቃት የተለያየ እንደኾነ ሁሉ ጥቃት ለመሰንዘር የሚነሱበት አላማም እንዲሁ የተለያየ ነው። ለምሳሌ ፖሊስ ወይም የተለያዩ የሕግ አስፈጻሚ አካላት የፈጸሙትን የሰብዓዊ መብት ጥሰት የሚያሳይ ቪዲዮ ቢኖርዎት መንግስት የዚህን ቪዲዮ ስርጭት ለመቀነስ በማሰብ ቪዲዮውን ለማጥፋት ወይም ተደራሽነቱን ለመቀነስ ሊሞክር ይችላል። በሌላ በኩል ደግሞ ፖለቲካዊ ባላንጣዎችዎ እንዲህ ዓይነቱን ድብቅ መረጃ ያለ እርስዎ ዕውቀት በእጃቸው ማስገባት እና ማተም ይፈልጉ ይሆናል።

የስጋት ሞዴል ባለጋራዎ ከንብረትዎ በአንዱ ላይ ጥቃት ለመፈጸም ቢሳካለት የሚያስከትለውን ጉዳት መጠን በመረዳት ዙሪያ ያጠነጥናል፡፡ ይህን ለማድረግ የባለጋራዎን አቀም ከግምት ውሰጥ ማስገባት ይገባል፡፡ ለምሳሌ የስልክ አገልግሎት አቅራቢ በስልክዎ የሚያደርጉትን ግንኙነት በሙሉ ማግኘት ስለሚችል የራስዎን መረጃ በመጠቀም ሊጎዳዎት ይችላል። ክፍት የኾኑ የዋይፋይ ኔትወርኮችን በሚጠቀሙበት ወቅት መረጃ ጠላፊዎች ያልተመሰጠሩ ግንኙነትዎትን ሊያገኙ ይችላሉ። መንግስታት ደግሞ የበለጠ አቅም ይኖራቸዋል፡፡

በመኾኑም ባለጋራዎ በግል ውሂብዎ ማድረግ የሚፈልገው ምን ሊኾን እንደሚችል ይዘርዝሩ።

መከላከል ምን ያህል አስፈላጊ ነው?

አደጋ የሚባለው የደኅንነት ስጋት የተወሰነ ንብረትዎን የምር መጠቃት አዝማሚያ ነው፡፡ ይህም ከአቅም ጋር ጎን ለጎን አብሮ የሚሄድ ነው። ምንም እንኳን የተንቀሳቃሽ ስልክ አገልግሎት አቅራቢ የእርስዎን ውሂብ ሙሉ በሙሉ የማግኘት አቅም ቢኖረውም የእርስዎን መልካም ስም ለማጉደፍ ኾን ብለው የግል ውሂብዎን በአደባባይ ላይ የመለጠፍ አዝማሚያው አናሳ ነው።

በስጋት እና በአደጋው የመከሰት አዝማሚያ መካከል ያለውን ልዩነት ማወቅ ጠቃሚ ነው። ስጋት ሊከሰት የሚችለው ጉዳት ሲኾን አደጋው የመከሰቱ አዝማሚያ ወይም ሪስክ የሚባለው ደግሞ ይህ ስጋት ሊከሰት የሚችልበት አዝማሚያ ወይም የመኾን ዕድል ነው። ለምሳሌ የህንጻ መደርመስ ስጋት ቢኖር ይህ ስጋት ግን ለስምጥ ሸለቆ ቅርብ በሆኑ ከተሞች ሊከሰት የሚችልበት አዝማሚያ ወይም የመኾን ዕድል በርቀት ከሚገኙት በጣም ከፍ ያለ ነው።

አደጋው የመከሰቱ አዝማሚያ ወይም የመኾን ዕድል ትንተናን ማካሄድ ግለሰባዊ እና በግለሰቡ አመለካከት የተቃኘ ሂደት ነው። ሁሉም ሰው ተመሳሳይ ስጋትን የሚያይበት እና ቅድሚያ የሚሰጥበት መንገድ ተመሳሳይ አይደለም። በርካታ ሰዎች የተወሰኑ ስጋቶች የመከሰት አዝማሚያቸው ምንም ይሁን ምን ለመጋፈጥ ፈቃደኛ አይደሉም። ምክንያቱም የስጋቱ መኖር ብቻ ከሚያስፈልጋቸው ዋጋ ጋር ሲወዳደር ሚዛን አይደፋም ብለው ስለሚያምኑ ነው። በሌሎች ሁኔታዎች ደግሞ ግለሰቦች አደጋው የመከሰት እድሉ ከፍተኛ ቢኾንም እንኳን ስጋቱን እንደ ችግር አያዩትም።

በከፍተኛ ትኩረት ሊመለከቷቸው የሚገቡ ስጋቶችዎን በዝርዝር ይጻፉ፤ እንደገናም የመከሰት ዕድላቸው አናሳ የሆኑ ወይም ጉዳት የለሽ በመሆናቸው (ወይም ለመከላከል አዳጋች የሆኑትን) የሚያስጨንቅዎን ያስፍሩ፡፡

ሊደርስብኝ ከሚችል አደጋ ራሴን ለመከላከል ምን ያህል ርቀት ለመሄድ ፈቃደኛ ነኝ?

ይህንን ጥያቄ ለመመለስ የጉዳት አዝማሚያ ትንታኔ መስራት ያስፈልጋል፡፡ ሁሉም ሰው ተመሳሳይ ቅድሚያ የሚሰጣቸው ነገሮች አይኖሩትም ወይም ስጋቶችን በተመሳሳይ መንገድ አይመለከትም፡፡

ለምሳሌ በብሔራዊ ደኅነነት ጉዳይ ውስጥ የሚገኝ ደንበኛውን የሚወክል የህግ አማካሪ/ጠበቃ ከአንድ ለልጅዋ አስቂኝ የድመት ቪዲዮዎችን ከምትልክ እናት በበለጠ የተመሰጠሩ ኢሜሎችን ለመጠቀም እና ግንኙነቶቹን ለመጠበቅ ብዙ ርቀት ይጓዛል፡፡

ልዩ ስጋቶችዎ የሚያደርሱብዎን ጉዳት ለመቀነስ ያልዎትን አማራጮች በሙሉ ይዘርዝሩ፤ የገንዘብ እጥረት፣ የቴክኒክ ጉድለት ወይም ማኀበራዊ እንቅፋት ካለብዎም ያስፍሯቸው፡፡

ስጋት ሞዴል እንደ የዘወትር ተግባር

የስጋት ሞዴልዎ እርስዎ ያሉበት ሁኔታ ሲቀየር አብሮ እንደሚቀየር በአእምሮዎ ይመዝግቡ፡፡ በዚህ ምክንያት በየጊዜው የስጋት ሞዴልን መገምገም ጥሩ ልምድ ነው፡፡

በራስዎ ልዩ ሆኔታ ላይ የተመሰረተ የራስዎን የስጋት ሞዴል ይፍጠሩ፡፡ለወደፊት በቀን መቁጠሪያዎ ላይ ምልክት ያድርጉ፡፡ ይህም የስጋት ሞዴልዎን እንዲከልሱ እና አሁን ለሚገኙበት ሁኔታ ተገቢ መሆኑን እንዲፈትሹ ይረዳዎታል፡፡

የቴሌኮሚኒኬሽን ኔትወርኮች እና ኢንተርኔት ከሌሎች ሰዎች ጋር የምናደርገውን ግንኙነት ከምንጊዜውም በተሻለ እጅግ ፈጣን እንዲኾን ቢያደርጉም በዛው ልክ የእርስ በእርስ ግንኙነታችን በጣም በተስፋፋ ኹኔታ በሦስተኛ ወገን እንዲሰለል፣ እንዲቀዳ እና እንዲሰማ እድልን ከፍተዋል። ግላዊነትዎን ለመጠበቅ ተጨማሪ እርምጃዎችን ካልወሰዱ እያንዳንዱ የስልክ ጥሪ፣ አጭር የጽሑፍ መልዕክቾች፣ ኢሜል ምልልሶች፣ ፈጣን የመልዕክት አገልግሎቶች፣ IPን ተጠቅሞ ሚደረጉ የድምጽ (VoIP) ጥሪዎች፣ የቪዲዎ ውይይቶች እና በማህበራዊ ድረ ገጽ የሚደረጉ የመልዕክት ልውውጦች በሙሉ በሦስተኛ ወገን የመደመጥ፣ የመታየት እንዲሁም እንደ ዶክመንት የመያዝ አደጋ አለባቸው።

አብዛኛውን ጊዜ ከሌሎች ሰዎች ጋር ደህንነቱ የተጠበቀ ግንኙነት የማድረጊያው መንገድ የመገናኛ አውታሮችን፣ ኮምፒውተሮችን ወይም ሰልኮችን ሳይጠቀሙ በአካል መገናኘት ነው። በአካል መገናኘት ሁልጊዜም የማይቻል ነገር ስለሆነ በኔትዎርክ አማካኝነት ግንኙነት በሚፈጽሙበት ወቅት የግንኙነትዎን ይዘት መደበቅ የሚፈልጉ ከኾነ በአካል ከመገናኘት ቀጥሎ ያለው ጥሩ አማራጭ ከዳር እስከ ዳር ምስጠራን መጠቀም ነው።

ከዳር እስከ ዳር ምስጠራ እንዴት ይሰራል?

ሁለት ግለሰቦች ደህንነቱ በተጠበቀ መንገድ ኢንተርኔትን ተጠቅመው መገናኘት ሲፈልጉ (ለምሳሌ አበበ እና ጫልቱ) እያንዳንዳቸው የመልዕክት መሰወሪያ ቁልፎችን ማመንጨት አለባቸው። አበበ ለጫልቱ መልዕክትን ከመላኩ በፊት ጫልቱ ብቻ መልዕክቱን መፍታት እንድትችል በእርሷ ቁልፍ መልዕክቱን ያመሰጥረዋል። የተመሰጠረውን መልዕክትም በኢንተርኔት ይልከዋል። ማንኛውም ግለሰብ የአበበ እና የጫልቱን ግንኙነት ቢሰልል እና አበበ መልዕክቱን ለመላክ የተጠቀመውን አገልግሎት (ለምሳሌ የአበበን የኢሜል መለያ) መጠቀም ቢችል እንኳን ሰላዩ የሚያየው የተደበቀውን መልዕክት እንጂ የመልዕክቱን ይዘት አይደለም። ጫልቱ መልዕክቱን በምትቀበልበት ወቅት የራሷን ቁልፍ በመጠቀም ይዘቱን ወደ ሚነበብ መልዕክት መፍታት አለባት።

ከዚህ በተጨማሪ ከዳር እስከ ዳር ምስጠራ ከፍ ያለ ጥረትን የሚፈልግ ቢኾንም ሁለቱም ተጠቃሚዎች እየተገለገሉት ያለውን የመሣሪያ ስርዓት ማመን ሳያስፈልጋቸው የግንኙነታቸውን ደህንነት የሚያጣሩበት ብቸኛው መንገድ ነው። እንደ ስካይፕ ያሉ አንዳንድ አገልግሎቶች ከዳር እስከ ዳር ምስጠራ አገልግሎት እንደሚሰጡ ቢያስረግጡም በተደጋጋሚ እንደታየው ግንኙነታቸው ድብቅ አይደለም። ከዳር እስከ ዳር ምስጠራ ደህንነቱ የተጠበቀ እንዲኾን ተጠቃሚዎቹ የሚልኩትን መልዕክት የሚያመሰጥሩበት የመሰወሪያ ቁልፍ መልዕክቱን የሚላክለት ሰው መኾኑን ማረጋገጥ አለባቸው። የግንኙነት ሶፍትዌሩ ይህን አገልግሎት መስጠት የሚያስችል አቅም ከሌለው ወይም በውስጡ ያልተካተተ ካልኾነ የሚጠቀመው ማንኛውም ምስጠራ በአገልግሎት ሰጪው መጠለፍ ይችላል (ለምሳሌ መንግስት ይህን እንዲያደርጉ ካስገደደ)።

ከዳር እስከ ዳር ማመስጠሪያን በመጠቀም ፈጣን የጽሑፍ መልዕክቶችን እና ኢሜልን ከጥቃት ለመከላከል በዚህ ዙሪያ ላይ ፍሪደም ኦፍ ዘ ፕረስ ፋውንዴሽን ያወጣውን እንክሪፕሽን ወርክስ የሚለውን ጽሑፍ ያንብቡ። በተጨማሪም የሚከተሉትን የSSD ሞጁሎችን ማንበብ አይዘንጉ፦

• የአደባባይ ቁልፍ ስነ መሰውር እና PGP መግቢያ
• ለዊንዶዎስ የOTR አጠቃቀም
• ለማክ የOTR አጠቃቀም

የድምጽ ጥሪዎች

የቤት ወይም የተንቀሳቃሽ ስልክ ተጠቅመው ለወዳጅዎ ሲደውሉ የሚያደርጉት ጥሪ ከዳር እስከ ዳር የተመሰጠረ አይደለም። በተንቀሳቃሽ ስልክ የሚጠቀሙ ከኾነ ምናልባት ከስልክ ቀፎዎ እስከ ስልኩ ማማ ድረስ ያለው የስልክ ጥሪዎ ክፍል ሊመሰጥር ይችላል። ነገር ግን መልዕክትዎ ከስልክ ማማ ባሻገር ባለው የስልክ ኔትወርክ በሚተላለፍበት ወቅት የስልክ አገልግሎቱን በሚሰጠው ኩባንያ የመሰለል ዕድሉ ከፍ ያለ ነው። ስለዚህም በስልክ አገልግሎት ሰጪው ላይ ስልጣን ያለው ማንኛውም መንግሥት ወይም ድርጅት ይህንን መረጃ ማግኘት ይችላል ማለት ነው። በመኾኑም የድምጽ ግንኙነት በሚያደርጉበት ጊዜ ከዳር እስከ ዳር ምስጠራ እንዳልዎት ለማረጋገጥ ቀላሉ መንገድ IPን ተጠቅመው የድምጽ ግንኙነትን (VoIP) ማድረግ የሚያስችሉ ሶፍትዌሮችን መጠቀም ነው።

በጣም የታወቁት IPን ተጠቅመው የድምጽ ግንኙነት አገልግሎት ሰጪዎች እንደ እስካይፕ እና ጎግል ሃንግአውትስ ያሉት ሰላዮች የግንኙነትዎን ይዘት እንዳይሰሙ የዝውውር ላይ ምስጠራ የሚሰጡ ቢኾንም እራሳቸው አገልግሎት ሰጪዎቹ መልዕክቱን የመስማት አቅም ስለሚኖራቸው ይጠንቀቁ። የስጋት ሞዴልዎን መሠረት በማድረግ ይህ ችግር ሊኾን ወይም ላይኾን ይችላል።

IPን ተጠቅመው ከዳር እስከ ዳር ምስጠራን የሚሰጡ የድምጽ ግንኙነት (VoIP) አገልግሎት ሰጪዎች የሚከተሉትን ይጨምራል፦

• WhatsApp
• Signal
• Jitsi 
• Silent Phone
• Zphone

ከዳር እስከ ዳር የተመሰጠረ የVoIP ውይይት ለማድረግ ሁለቱም የግንኙነት አካላት ተመሳሳይ (ወይም ተኳኋኝ) የኾነ ሶፍትዌርን መጠቀም ይኖርባቸዋል።

አጭር የጽሑፍ መልዕክት

መደበኛ አጭር የጽሑፍ መልዕክት (SMS) የዳር እስከ ዳር ምስጠራ አገልግሎት የለውም። የተመሰጠረ መልዕክትን ከስልክዎ ላይ መላክ ከፈለጉ በአጭር የጽሑፍ መልዕክት ፈንታ የተመሰጠረ ፈጣን የጽሑፍ መልዕክት አገልግሎት ሶፍትዌር መጠቀምን ከግምት ውስጥ ያስገቡ።

አንዳንድ ከዳር እስከ ዳር ማመስጠሪያ ፈጣን የጽሑፍ መልዕክት አገልግሎቶች የራሳቸውን ስርዓት ይጠቀማሉ። ለምሳሌ በአንድሮይድ እና በiOS ላይ እና የሲግናል ተጠቃሚዎች እነዚህን ፕሮግራሞች ከሚጠቀሙ ከሌሎች ሰዎች ጋር ምስጢራዊ ውይይት ማካሄድ ይችላሉ። ቻት ሴኪዩር XMPPን በሚጠቀም ማንኛውም ኔትወርክ ላይ ውይይትን የሚያመሰጥር የተንቀሳቃሽ ስልክ መተግበሪያ ነው። ይህ ማለት ከብዙ ፈጣን የጽሑፍ መልዕክት አገልግሎቶች መካከል መምረጥ ይችላሉ ማለት ነው።

ፈጣን የጽሑፍ መልዕክቶች

ከምዝገባ ውጪ ወይም ኦፍ ዘ ሪከርድ (OTR) የሚባለው የጽሑፍ መልዕክት ውይይቶችን ከዳር እስከ ዳር የማመስጠር ስነስርዓት ሲኾን በተለያዩ አገልግሎቶች ጥቅም ላይ ሊውል ይችላል።

OTRን ከፈጣን የጽሑፍ መልዕክት አገልግሎት ጋር አጠቃለው የያዙ መሣሪያዎች የሚከተሉትን ይጨምራል፦

• ፒጂን (ለዊንዶውስ ወይም ለሊኒክስ)
• አዲየም (ለOS X)
• ቻት ሴኪዩር (ለአይፎን እና አንድሮይድ)
• Jitsi (Linux, Windows, Mac OS)

ኢሜል

አብዛኞቹ የኢሜል አገልግሎት ሰጪዎች እንደ ፋየርፎክስ ወይም ክሮም ያሉ የድረ ገጽ ማሰሻዎችን ተጠቅመው ኢሜልዎን እንዲያነቡ ያስችልዎታል። ከእነዚህ አገልግሎት ሰጪዎች ብዙዎቹ የHTTPS ወይም ትራንስፖርት ለየር ኢንክሪፕሽን ድጋፍን ይሰጣሉ። ኢሜልዎን በሚጠቀሙበት ሰዓት በድር ማሰሻው የላይኛው ክፍል ላይ ያለው URL በHTTP ፋንታ HTTPS (ለምሳሌ፦ https://mail.google.com) በሚል የሚጀምር ከኾነ የኢሜል አገልግሎት ሰጪዎ ይህን አግልግሎት እንደሚሰጥ እና የኢሜል ልውውጥዎ ከሦስተኛ ወገን ጥቃት የተጠበቀ መኾኑን ማረጋገጥ ይቻላሉ።

የኢሜል አገልግሎት ሰጪዎ የHTTPS ድጋፍ ያለው ኾኖ ይህንን አገልግሎት በነባሪ የማይሰጡ ከኾነ ግን በኢሜልዎ የድር ማሰሻው URL ላይ HTTP የሚለውን HTTPS በሚል ይቀይሩት እና ገጹን ያድሱት። የHTTPS አገልግሎትን በሚሰጡ ሁሉም ገጾች ላይ HTTPSን ሁልጊዜ እንደሚጠቀሙ ማረጋገጥ ከፈለጉ HTTPS በሁሉም ቦታ የተሰኘውን ለፋየርፎክስ ወይም ለክሮም የድር ማሰሻ ተጨማሪ አውርደው ይጫኑ።

የሚከተሉትን የኢሜል አገልግሎት ሰጪዎች በነባሪው HTTPSን ይጠቀማሉ ፦

• ጂሜል
• ራይዝአፕ
• ያሁ

አንዳንድ የኢሜል አገልግሎቶች መቼት ውስጥ በመግባት በነባሪው HTTPSን መጠቀምን እንዲመርጡ ምርጫን ይሰጣሉ። እስካሁን ድረስ ይህንን በማድረግ በጣም ታዋቂው ሆትሜል ነው።

የትራንስፖርት ለየር ምስጠራ የሚሠራው ምንድን ነው ለምንስ ያስፈልግዎታል? በእንግሊዝኛው ምህጻረ ቃል HTTPS አልፎ አልፎም SSL ወይም TLS በመባል የሚታወቀው የመስመር ላይ ግንኙነትዎ እርስዎ የሚጠቀሙትን ኔትወርክ በሚጠቀሙ ሌሎች ሰዎች እንዳይነበብ የሚያመሰጥር ስርዓት ነው። ይህም በኤርፖርት ውስጥ የሚገኝን ተመሳሳይ Wi-Fiን የሚጠቀሙ ሰዎች፣ በትምህርት ቤትዎ ወይም በመስሪያ ቤትዎ ያሉ ሰዎች፣ የኢንተርኔት አግልግሎት ሰጪ አስተዳዳሪዎች፣ ሸረኛ መዝባሪዎች፣ መንግሥታት፣ ወይም ሕግ አስፈጻሚ አካላትን ሊጨምር ይችላል። በHTTPS ፋንታ HTTPን በሚጠቀሙበት ወቅት በድር መዳሰሻዎ የሚያደጓቸው የትኞቹም ዓይነት ግንኙነቶች ማለትም የጎበኟቸው ገጾች እና የኢሜል ይዘቶች፣ የጦማር ፖስቶች፣ እና መልዕክቶች በአጥቂዎች ለመጠለፍ እና ለመነበብ የተጋለጡ ናቸው።

HTTPS የድር ዳሰሳ በሚያካሂዱበት ወቅት ለሁሉም ሰው እንዲጠቀመው የምንመክረው በጣም መሠረታዊው የምስጠራ ደረጃ ነው። በመኾኑም ልክ መኪና ሲነዱ መታጠቂያ ቀበቶዎን እንደሚያስሩ ሁሉ ማንኛውም የኢንተርኔት ተጠቃሚ ሊጠቀመው የተገባ ነው።

ኾኖም HTTPS የሚከተሉትን ግልጋሎቶች አይሰጥም። በHTTPS የኢሜል ልውውጥ ወቅት የኢሜል አገልግሎት የሚሰጠው ድርጅት የኢሜሎትን ይዘት ሊያነብ ይችላል። መንግስት ወይም የሕግ አስፈጻሚ አካላት ኢሜሎትን ያለ ፈቃዶ ሊያነቡ ይችላሉ። በአሜሪካን ሀገር አብዛኞቹ የኢሜል አገልግሎት ሰጪ ድርጅቶች ደምበኞቻቸውን በተመለከተ መንግስት ጥያቄ ቢያቀርብላቸው ጥያቄው እንደቀረበላቸው ለተጠቃሚዎቻቸው እንደሚያሳውቁ የሚገልጽ ፖሊሲ አላቸው። ነገር ግን እነዚህ ፖሊሲዎች በድርጅቶቹ መልካም ፈቃድ ላይ የተመሰረቱ ናቸው። አንዳንድ የኢሜል አገልግሎት ሰጪዎች ለምሳሌ ጎግል፣ ያሁ፣ ማይክሮሶፍት እና ሌሎችም በየአመቱ መንግሥት የሚጠይቃቸውን የተጠቃሚዎችን ዳታ ዝርዝር፣ የትኞቹ አገር ጥያቄውን እንዳቀረቡ እና ለምን ያህሉ ጥያቄ ድርጅቱ መልስ እንደሰጠ የግልጽነት ሪፖርቶች ያወጣሉ።

የደህንነት ሞዴልዎ የመንግስት አካላትን ወይም የሕግ አስፈጻሚ አካላትን የሚጨምር ከኾነ፣ ወይም የኢሜል አገልግሎት ሰጪዎ የኢሜል ግንኙነትዎ ይዘትን ለሶስተኛ ወገን አሳልፈው መስጠት እንደማይችሉ ማረጋገጥ የሚፈልጉበት ምክንያት ቢኖርዎት የኢሜል ግንኙነት በሚያደርጉበት ወቅት ከዳር እስከ ዳር ማመስጠሪያን መጠቀምን ከግምት ውስጥ ማስገባት አለብዎት።

እጅግ መልካም የኾነ ግላዊነት ወይም ፕሪቲ ጉድ ፕራይቬሲ (PGP) የሚባለው ዋናው የኢሜል የዳር እስከ ዳር ማመስጠሪያ ዘዴ ነው። በትክክል ጥቅም ላይ ከዋለ የሚያደርጉትን ማንኛውም የመስመር ላይ ግንኙነት በከፍተኛ ኹኔታ የተጠበቀ ያደርጋል። ለኢሜልዎ የPGP ምስጠራ እንዴት እንደሚጭኑ እና እንደሚጠቀሙ ለበለጠ ማብራሪያ የሚከተሉትን ይመልከቱ፦

• ለማክ OS X የPGP አጠቃቀም
• ለዊንዶውስ ፒሲ የPGP አጠቃቀም
• ለሊኒክስ የPGP አጠቃቀም

ከዳር እስከ ዳር ምስጠራ ማድረግ የማይችለው

ከዳር እስከ ዳር ምስጠራ የመስመር ላይ ግንኙነት ይዘትን ብቻ መደበቅ ይችላል። ነገር ግን ግንኙነት መፈጠሩን ወይም ግንኙነቱ ከማን ጋር እንደተደረገ መደበቅ አይችልም። ይህ ማለት የግንኙነቱን የመረጃ መረጃን ወይም ሜታ ዳታን አይከላከልም ማለት ነው። የመረጃ መረጃ ማለት ከግንኙነቱ ይዘቱ ውጪ ያሉ እንደ የኢሜል ርዕሰ ጉዳይ፣ ወይም ከማን ጋር ግንኙነት እያደረጉ እንዳሉ እና ግንኙነቱን መቼ እንደደረጉ የመሳሰሉትን ያጠቃልላል።

የግንኙነትዎ ይዘት ሚስጥር በኾነበት ወቅት እንኳን ሜታ ዳታ ወይም የመረጃ መረጃዎች ስለ እርስዎ እጅግ በጣም ገላጭ መረጃን ሊሰጡ ይችላሉ።

የስልክ ጥሪዎ ሜታ ዳታ ወይም የመረጃ መረጃ አንዳንድ በጣም ሚስጥራዊ እና ስሱ የኾኑ መረጃዎችን አሳልፈው ሊሰጡ ይችላሉ። ለምሳሌ፦

• ከሌሊቱ 8:24 ላይ በድብቅ እንደደወሉ እና ለ18 ደቂቃ እንዳወሩ ያውቃሉ ነገር ግን ስለ ምን እንዳወሩ አያውቁም።
• ከጎልደን ጌት ድልድይ ለእራስ ማጥፋት መከላከያ አገልግሎት መደወልዎን ያውቃሉ ነገር ግን የደወሉበት የመነጋገሪያ ርዕስ ሚስጥር እንደኾነ ይቆያል።
• ከHIV ምርመራ አገልግሎት ጋር፣ በመቀጠልም ከዶክተርዎ ጋር በተመሳሳይ ሰዓት እንደተነጋገሩ ያውቃሉ ነገር ግን ምን እንደተወያዩ አያውቁም።
• የማህጸን ስፔሻሊስት ጋር ደውለው ለግማሽ ሰዓት እንዳወሩ እና በመቀጠልም በአካባቢዎ የሚገኝ የቤተሰብ ምጣኔ አገልግሎት ጋር እንደደወሉ ያውቃሉ ነገር ግን ምን እንዳወሩ ማንም አያውቅም።

ስልክ የሚደውሉት ከተንቀሳቃሽ ስልክዎ ከኾነ ስላሉበት ስፍራ ያለው መረጃ ሜታ ዳታ ነው። በ2002 ዓ.ም. ማልቴ ስፒትስ የተባለው የግሪን ፓርቲ ፖለቲከኛ ከስድስት ወር በላይ የኾነ የስልክ ውሂቡን እንዲሰጡት ለማስገደድ የDeutsche ቴሌኮምን ከሶ ውሂቡ በጀርመን ጋዜጣ ላይ እንዲገኝ አድርጓል። የዚህ ውጤትም የሚከተሉት ስዕሎች የስፒትስን ንቅናቄ ታሪክ በጥልቀት ያሳያሉ።

የመረጃ መረጃዎን ከጥቃት ለመከላከል ሌሎች ተጨማሪ መሳሪያዎችን መጠቀም ያስፈልግዎታል። ለምሳሌ ከዳር እስከ ዳር ምስጠራ ጎን ለጎን ቶር መጠቀም ይችላሉ።

ለምሳሌ የግንኙነትዎን ይዘት እና የመረጃ መረጃዎን ከተለያዩ አቅም ካላቸው አጥቂዎች ለመከላከል፣ ቶር እና HTTPS እንዴት አብረው እንደሚሰሩ ለማየት ይህን ገለጻ መመልከት ይችላሉ።

በኮምፒውተርዎ ወይም በስልክዎ የያዙት የመረጃ ብዛት እና የአጥቂዎች ውሂብን በቀላሉ የመውሰድ አቅም ውሂብን ወይም መረጃን ደህንነቱ በተጠበቀ ቦታ ማስቀመጥን ውስብስብ እና ፈታኝ ከሚያደርጉት ምክንያቶች ዋነኞቹ ናቸው። ብዙዎቻችን የስልክ አድራሻዎችን፣ ግንኙነቶቻችን፣ እንዲሁም በርካታ ሰነዶችን እና የተለያዩ መረጃዎችን በላፕቶፖቻችን ወይም በተንቀሳቃሽ ስልኮቻችን ይዘን እንቀሳቀሳለን። እንግዲህ እነኚህን ውድና በከፍተኛ ሚስጥር ሊጠበቁ የሚገባቸው የፋይናንስ መረጃዎቻችን ፣ ፎቶዎቻችን፣ ቪዲዮዎቻችን እና ሌሎች ወሳኝ ሰነዶቻችን ሊሰረቁ ወይም በደቂቃ ውስጥ ሊጠፉ ይችላሉ።

በኢትዮጵያ የቴሌ ኮሚኒኬሽን አገልግሎት የሚሰጠው አንድ ኩባንያ ከመኾኑ የተነሳ መረጃዎ በመንግሥት ወይም በመንግስት ሥር ተቀጥረው በሚሰሩ ግለሰብዎች እጅ ውስጥ በቀላሉ ሊወድቅ ይችላል። ከዚህም በላይ በፍተሻ ቦታዎች፣ በመንገድ ላይ ሳሉ በቀማኛ በመቀማት እንዲሁም ቤትዎን ሰብሮ በመግባት ውሂቦ ከእርስዎ ሊወሰድ ይችላል።

የማመስጠሪያ ሶፍትዌሮችን በመጠቀም የመስመር ላይ ግንኙነትዎን ሚስጥራዊ ማድረግ እንደሚቻል ሁሉ ኮምፒውተርዎን እና ስልክዎን በመስረቅ መዝባሪዎች የሚያገኙትን ውሂብ ይዘቱን በቀላሉ ማየት እንዳይችሉ ማድረግ ይቻላል። ኮምፒውተሮችን እና የተንቀሳቃሽ ስልኮችን በማለፊያ ቃል፣ የዲጂታ ፊርማዎችን ወይም የግል ኮዶችን በመጠቀም መዝጋት ይቻላል። ነገር ግን እነኚህ ቁልፎች ኮምፒውርዎ ወይም ስልክዎ ቢሰረቅ በውስጡ ያለው ውሂብን ከጥቃት ለመከላከል አይረዱም። ምክንያቱም ቁልፎቹን ማለፍ እና በመሳሪያው ውስጥ በቀላሉ ሊነበብ በሚችል ኹኔታ የተቀመጠውን ውሂብ ማግኘት ከባድ ስላልኾነ ነው። በእዚህ ጊዜ አጥቂዎ የማለፊያ ቃልዎን ማወቅ ሳይጠበቅበት ውሂቡ የተቀመጠበትን የውሂብ ማከማቻ መክፈት እና ውሂቡን መቅዳት ነው።

የማመስጠሪያ ሶፍትዌርን ከተጠቀሙ ግን አጥቂዎ ኮምፒውተርዎን ወይም ስልክዎን ብቻ ሳይኾን ሚስጥራዊ የኾነውን ውሂብዎን ለምፍታት የሚያስችለውን የማለፊያ ቃልዎን ጭምር ማግኘት ይኖርበታል። በመኾኑም ውሂብዎን በቀላሉ የሚያገኝበት አጭር መንገድ የለም።

ስለዚህ ዋናው እና ቀላሉ ነገር ዳታዎን ልክ እንደ መስመር ላይ ግንኙነትዎ ማመስጠር ነው። ጥቂት ማኅደሮችን ብቻ ሳይኾን እንዳለ ሰነዶቻችንን በምስጢር ኮድ መዝጋታችንን ማረጋገጥ አለብን። አብዛኞቹ የተንቀሳቃሽ ስልኮች (ስማርት ፎኖች) እና ኮምፒውተሮች ዲስኮቻችንን መሉ በሙሉ መዝጋት የሚያስችል አማራጭ አላቸው። አንድሮይድ በሚባለው የስማርት ፎን ስርዓተ ክወና ውስጥ “ሴኪሩቲ” በሚለው መዋቅር ውስጥ፣ እንደ አይፎን እና አይፓድ ባሉት የአፕል መሳሪያዎች ውስጥ ደግሞ “ዳታ ፕሮቴክሽን” በሚባለው መዋቅር ውስጥ በመግባት እና የማለፊያ ኮድ በማስገባት እንዲሰራ ማድረግ ይቻላል። በዊንዶውስ ፕሮ ለሚሰሩ ኮምፒውተሮች “ቢት ሎከር” በመባል ይታወቃል።  ንብረትዎ የዊንዶውስ መደበኛ ስሪት ከኾነ ደግሞ ዲስክክሪፕተር የተሰኘውን ነጻ ፕሮግራም መጠቀም ይችላሉ ("የዊንዶውስ መሳሪያዎን ማመስጠር" የሚለውን መመሪያችንን ይመልከቱ)። በማክ ኮምፒውተሮች ላይ ደግሞ “ፋይልቮልት” ይባላል። ሊኒክስ በሚባለው የአገልግሎት ስርጭት ውስጥ ደግሞ በመጀመሪያ አገልግሎቱን መጠቀም ሲጀምሩ የሚሰጣችሁ ምርጫ ላይ በመግባት ዲስካችሁን ሙሉ በሙሉ ማመስጠር ትችላላችሁ።

BitLocker የአምላክ ኮድ ውጫዊ ገምጋሚዎች ነው በትክክል ምን ያህል አስተማማኝ ታውቁ ዘንድ ለእናንተ ከባድ ነው, ይህም ማለት የባለቤትነት ተዘግቶ እና ነው. BitLocker በመጠቀም በ Microsoft የተደበቀ ተጋላጭነት ያለ አስተማማኝ ማከማቻ ስርዓት ይሰጣል ተስፋ አደርጋለሁ ይጠይቃል. አስቀድመው በ Windows እየተጠቀሙ ከሆነ በሌላ በኩል ደግሞ, ከዚህ ቀደም ተመሳሳይ መጠን ወደ Microsoft በመተማመን ነው. እናንተ ታውቃላችሁ ወይም Windows ወይም BitLocker በሁለቱም ላይ በር ጥቅም ማግኘት የምትችለው ማን ጥቃት ዓይነት ከ ክትትል የምትጨነቁ ከሆነ, እንደ ለጂኤንዩ / ሊኑክስ ወይም ቢኤስዲ, በተለይ ስሪት እንደ አንድ አማራጭ የክፍት ምንጭ ስርዓተ ክወና ከግምት የሚፈልጉ ዘንድ የደህንነት ጥቃት, እንደ ጊንጥም ወይም Qubes ክወና ላይ ደንዝዞ ነበር.

አፕል አብሮ ውስጥ ሙሉ ዲስክ ምስጠራ ባህሪ macOS ላይ ተብሎ FileVault ይሰጣል. ለመጀመሪያ ጊዜ ወደ እርስዎ ሥርዓት ለማዋቀር ጊዜ ሊኑክስ ላይ, ሙሉ-የዲስክ ምስጠራ አብዛኛውን ጊዜ አቀረበ ነው. በዚህ መመሪያ ዘምኗል በነበረበት ወቅት, እኛ እንመክራለን የሚችሉ BitLocker አያካትቱም ይህ የ Windows ስሪቶች ሙሉ ዲስክ ኢንክሪፕሽን መሣሪያ የለዎትም.

መሣሪያዎ ምንም ይበለው ምን የዳታዎ ምስጢራዊነት የሚለካው በማለፊያ ቃልዎ ጥንካሬ ልክ ነው። መሣሪያዎ በአጥቂዎ ቁጥጥር ስር ቢገባ አጥቂዎ የተለያዩ ዘዴዎችን በመጠቀም የማለፊያ ቃልዎን ሊያገኝ ይችላል። ፎርኒሲክ የሚባለው ሶፍትዌር በአንድ ሰከንድ ውስጥ ከሚሊዮን የሚልቁ የይለፍ ቃሎችን መሞከር ይችላል። ይህ ማለት በአራት አሃዞች የግል ኮድ የተዘጋ ዳታ ሚስጥራነቱ ረዘም ላለ ጊዜ አይጠበቅም። እንዲሁም በረዥም የማለፊያ ቃል የተዘጋ ዳታ አጥቂዎን ትንሽ ቢያዘገየው ነው እንጂ መከፈቱ አይቀርም። በዚህ ኹኔታ የማለፊያ ቃልዎ በጣም ጠንካራ ነው ሚባለው ከአስራ አምስት በላይ የኾኑ ምልክቶች የያዘ እንደኾነ ነው።

አብዛኞቻችን ለስልክ እና ለተንቀሳቃሽ መሳሪያዎቻችን እንደዚህ በጣም ዘለግ ያሉ የማለፊያ ቃሎችን ማስገባት እና ማስታወስ ይስቸግረናል። በመኾኑም ምንም እንኳ ሚስጥራዊነትን መጠቀም በአጋጣሚ ከሚከሰት የውሂብ ሊከላከልልን ቢችልም እጅግ በጣም ከባድ የኾኑ ሚስጥሮችን አጥቂዎቻችን ሊያገኙት በማይችሉበት ሥፍራ ወይም ደህንነቱ በደንብ በተረጋገጠ ማሽን ውስጥ በማስቀመጥ እራሳችንን መከላከል ይኖርብናል።

ደህንነቱ የተረጋገጠ ማሽን መፍጠር

ደህንነቱ የተረጋገጠ የሥራ ኮምፒውተር ወይም ስልክ መፍጠር ከባድ ሊኾን ይችላል። ይህ ማለት የማለፊያ ቃል ወይም ሃረግዎትን ቶሎ ቶሎ የመቀየር ባህልን ማዳበር ከዚህም ባሻገር በዋና ኮምፒውተርዎ ወይም መሣሪያዎ የሚገኙ ሶፍትዌሮችን በየጊዜው መቀየር ይኖርብዎታል። ይህንን ማድረግ ካልቻሉ ሚስጥራዊ የኾኑ መረጃዎችን ሳያውቁ ለአጥቂዎ አሳልፈው እንዳልሰጡና ለአደጋ የሚዳርግዎ ምንም ዓይነት ተግባር እንዳልፈጸሙ በተደጋጋሚ መመርመር ይጠበቅብዎታል። አልፎ አልፎም ችግሩ ምን እንደኾነ ቢያውቁም እንኳ መከላከል የማይችሉበት ጊዜ ሊያጋጥም ይችላል። አንዳንድ ሰዎች የተጋረጠብዎትን አደጋ ቢግልጹላቸውም ደህንነቱ ያልተጠበቀ የዲጂታል ልምምድ ተግባርን እንዲቀጥሉ ይፈልጉ ይኾናል። ለምሳሌ ምንም እንኳን አጥቂዎ የሥራ ባልደረባዎን መስሎ እርስዎን ኾን ብሎ ለማጥቃት የተዘጋጀ ሸረኛ ሶፍትዌርን በኢሜል እንደ አባሪ አድርጎ ሊልክልዎት እንደሚችሉ ቢያውቁም የሥራ ባልደረባዎ ግን ይህንን ኢሜል እንዲከፍቱ ግፊት ያደርግብዎ ይኾናል። ወይም ዋናው ኮምፒውተርዎ በሌሎች ሰዎች ቁጥጥር ስር እንደዋለ አስበው ስጋት ሊገባዎት ይችላል።

ጠቃሚ የኾኑ የመስመር ላይ ግንኙነትዎን እና ዳታዎን ደህንነቱ በተጠበቀ ኮምፒውተር ብቻ ላይ ማስቀመጥን እንደ እቅድ ከግምት ውስጥ ሊያስገቡት ይገባል። ይህንንም ኮምፒውተር አልፎ አልፎ መጠቀም እና በሚጠቀሙበት ወቅት እያንዳንዱን ድርጊትዎን በጥንቃቄ ማድረግ ይኖርብዎታል። በኢሜልዎ የተላከ አባሪ መልዕክትን መክፈት ወይም ደህንነቱ ያልተረጋገጠ ሶፍትዌር መጠቀም ቢያስፈልግዎ ይህን ተግባር በሌላ ኮምፒውተር ያከናውኑ።

ደህንነቱ የተረጋገጠ ማሽን እያዋቀሩ ከኾነ ደህንነቱ የተጠበቀ እንዲኾነ ምን ተጨማሪ እርምጃዎችን ሊወስዱ ይገባል?

ማሽንዎትን ደህንነቱ በደንብ በተረጋገጠ ሥፍራ ለምሳሌ የተቆለፈ ካዝና ውስጥ ማስቀመጥ ይኖርብዎታል። ይህም ማሽንዎት ከተነካካ በቀላሉ ማወቅ እንዲችሉ እድል ይሰጥዎታል።

ሌላው እንደ ቴልስ ያሉ ግላዊነትን እና ደህንነትን ያረጋገጡ ስርዓተ ክወናዎችን ወይም ሶፍትዌሮችን መጫን ይችላሉ። ሁልጊዜም በምንጠቀመው የሥራ ኮምፒውተራችን ላይ በነጻ የሚገኙ ስርዓተ ክወናዎችን መጠቀም ላንችል (ወይም ላንፈልግ) እንችል ይኾናል። ነገር ግን ሚስጥራዊ የኾነ ኢሚልን ወይም ፈጣን የጽሁፍ መልዕክትን መጻፍ፣ ማስቀመጥ ወይም ማረት ቢያስፈልገን ቴልስ ይህን በማከናወን ማሽናችንን ደህንነቱ ከፍተኛ ወደኾነ መዋቅር ይቀይረዋ።

ደህንነቱ የተጠበቀ ኮምፒውተር እንደሚያስቡት ውድ የኾነ አማራጭ አይደለም። አንዳንድ ጊዜ የሚጠቀሙት እና በርካታ ያልኾኑ ሶፍትዌሮች ብቻ የተጫነበት ኮምፒውተር ፈጣን እና አዲስ መኾን የለበትም። ከዘመናዊ ላፕቶፕ ወይም ስልክ እጅግ በጣም ርካሽ በኾነ ዋጋ ደህና ደረጃ ላይ የሚገኙ አሮጌ ኮምፒውተሮችን መግዛት ይቻላሉ። እንደ ቴልስ ያሉ ደህንነታቸው የተጠበቀ ሶፍትዌሮች ከአዲስ ሞዴል ኮምፒውተር በተሻለ ኹኔታ በአሮጌ ኮምፒውተሮች ላይ የመሥራት አቅም አላቸው።

ደህንነቱ የተረጋገጠ ማሽን የመጀመሪያ ቅጂ ሚስጥራዊ መረጃን ለማስቀመጥ አገልግሎት ሊውል ይችላል። በእዚህ መንገድ ደህንነቱ የተረጋገጠ ማሽን የእርስዎን የግል መረጃ ከጥቃት የሚከላከል ቢኾንም ከእዚህ ጋር ተያይዘው ሊከሰቱ የሚችሉ አንዳንድ ችግሮችን ማሰብ ግን ተገቢ ነው። የተለያዩ ውድ የኾኑ እና ሊተኩ የማይችሉ ውሂብዎን በእዚህ አንድ ኮምፒውተር ብቻ በማስቀመጥ ይህንን ማሽን የበለጠ ለአደጋ እንዲጋለጥ በማድረግ የከፋ አደጋ ሊያስከትል ይችላል። ስለዚህ ይህን ኮምፒውተር በደንብ መደበቅ፣ ስለ አስቀመጡበት ቦታ ከማንም ጋር አለመወያየት እና ኮምፒውተሩ ቢሰረቅ እንኳን በውስጡ ያለው ውሂብ እንዳይነበብ ጠንካራ በኾነ የማለፊያ ቃል ዲስኩን ማመስጠር ይኖርብዎታል።

ሌላኛው ስጋት ደግሞ ይህ አንድ ማሽን ቢጠፋ ወይም ቢወገድ የእርሶዎን ብቸኛ የኾነ የዳታ ቅጂን አብሮ ይዞ መጥፋቱ ነው።

ምንም ያህል ደህንነቱ የተረጋገጠ ቢኾንም እንኳ አጥቂዎ የእርስዎን ውሂብ ማጥፋት የሚያስገኝለት ጥቅም ካለ ውሂብዎን በአንድ ቦታ ብቻ ማስቀመጥ የለብዎትም። ተጨማሪ የውሂቦን ቅጂ ሚስጥራዊ በማድረግ የተለየ ቦታ ያስቀምጡ።

ከበይነ መረብ ጋር ጭራሹኑ ባለማገናኘት ውድ የኾኑ እና ሊተኩ የማይችሉ ሚስጥራዊ መረጃዎችዎን ከበይነ መረብ ጥቃት ወይም ከመስመር ላይ ስለላ በከፍተኛ ደረጃ ጥበቃ ማድረግ ይችላሉ። ደህንነቱ የተጠበቀ ኮምፒውተርዎን ከአካባቢ አውታረ መረብ (በይነ መረብ) ወይም WiFi ጋር በጭራሽ አለመገናኘቱን እና የመረጃዎትን ቅጂ በዚህ ኮምፒውተር ላይ ሲያስቀምጡ የኮምፒውተሩን ፊዚካል ሚዲያ ማለትም DVD ወይም ፍላሽ ዲስክ በመጠቀም መኾኑን ማረጋገጥ አለብዎት። በአውታረ መረብ ደህንነት (በመረጃ ደህንነት) ቋንቋ ይህ በኮምፒውተርዎ እና በተቀረው ዓለም ያለው ክፍተት “የአየር ክፍተት” ወይም በእንግሊዝኛው “ኤር ጋፕ” በመባል ይታወቃል። ምንም እንኳን ብዙ ሰዎች እዚህ ደረጃ የሚደርስ የዳታ ደህንነት ጥበቃ ባያደርጉም፤ አንዳንዴ ብቻ የሚጠቀሙትን እና ማጣት የማይፈልጉትን ዳታ ለመጠበቅ አማራጭ ነው። ለምሳሌ በጣም አስፈላጊ መልዕክትዎትን ለማመስጠር የሚጠቀሙበት ቁልፍ፣ እርሶ በማይገኙበት ሰዓት ሌሎች ታማኝ ወዳጆችዎ እንዲያገኙት የማለፊያ ቁልፍ ዝርዝር ወይም ሌሎች ሰዎች በአደራ የሰጥዎትን የግል ዳታቸውን መጠባበቂያ ቅጂ ሊኾን ይችላል። በዚህ ጊዜ አንድን ኮምፒውተር ሙሉ በሙሉ ለእዚህ አገልግሎት ከማዋል ይልቅ ለዳታ ማስቀመጫነት የሚያገለግሉ የዳታ ቋቶችን መጠቀም ይችላሉ። የዳታ ደህንነትን ከመጠበቅ አንጻር በማለፊያ ቃል የታሸገ የፍላሽ ዲስክ ከበይነ መረብ ጋር ከማይገናኝ ኮምፒውተር ጋር ያለው ጠቀሜታ እኩል ነው።

ይህ ደህንነቱ የተጠበቀን ማሽን ከበይነ መረብ ጋር የሚያገናኙ ከኾነ የተለምዶ የኢሜል መለያዎት ውስጥ አለመግባት ወይም አለመጠቀም አለብዎት። በዚህ ማሽን ላይ ግንኙነት ለማድረግ የሚጠቀሙበት የተለየ የድር ወይም የኢሜል መለያ ማውጣት እና የግንኙነትዎን የIP አድራሻ የሚያመሰጥረውን ቶር የተባለውን መተግበሪያ መጠቀም አለብዎት። ይህም አጥቂዎ ማንነትዎን በመጠቀም በሸረኛ ሶፍትዌር ሊያጠቃዎት ወይም የሚያደርጉትን ግንኙነት መሰለል ቢፈልግ የተለየው መለያዎ እና ቶር በእርስዎ ትክክለኛ ማንነት እና በዚህ ማሽን መሃል ያለውን ግንኙነት ይሰብረዋል።

ደህንነቱ የተረጋገጠ ማሽን ግልባጭ ሃሳቡ ደህንነቱ ያልተረጋገጠ ማሽን ማለት ነው። ማሽኑ የተለያዩ ለአደጋ የሚያጋልጡ ቦታዎች ሲሄዱ ወይም አደጋ ሊያመጡ የሚችሉ ሥራዎችን መሥራት ሲፈልጉ ብቻ የሚጠቀሙት መሣሪያ ነው። ጋዜጠኞች እና የተለያዩ አራማጆች ለዘገባ እና የተለያዩ ስበሰባዎችን ወይም ቅስቀሳዎችን ለመሥራት በሚንቀሳቀሱበት ወቅት መሠረታዊ ሥራን ብቻ ሊሰራ የሚችል ማሽን ይዘው በመውጣት ራሳቸውን መከላከል ይችላሉ። ይህም ማሽን ምንም አይነት ሰነድን፣ አድራሻን ወይም የኢሜል መረጃን ያልያዘ ስለኾነ ቢወሰድ ወይም ቢበረበር የሚያመጣው ጉዳት እምብዛም ነው። ይህን ስትራቴጂ በተንቀሳቃሽ ስልኮች ላይ በተመሳሳይ ኹኔታ መጠቀም ይችላሉ። ስልክዎ ስማርት ፎን ከኾነ ለሥራ በሚንቀሳቀሱበት ወይም እንዳንድ ለአደጋ የሚያጋልጡ ግንኙነቶችን በሚያደረጉበት ወቅት ቢጠፋ እንኳ የማይጎዳዎ ወአጋው ኪስ የማይጎዳ ስልክ እንዲጠቀሙ ይመከራል።

በቅርቡ ወደ አሜሪካ ለመምጣት ያስባሉ? መንግሥት ያለ ምንም የፍርድ ቤት ትዕዛዝ ወደ አሜሪካ የሚጓዙ መንገደኛች አለም አቀፍ አውሮፕላ ጣቢያዎችን ጨምሮ በማንኛውም የአሜሪካ ድንበር ሲደርሱ የመፈተሽ ስልጣን እንዳለው ያውቃሉ? ይህ የመንግስት በዝውውር ላይ ያሉ ነገሮችን የመቆጣጣር ተለምዷዊ የስልጣኑ አካል ነው። (ማስታወሻ፦ ምንም እንኳ ሕጉ መንገደኞች ከአሜሪካ ወደ ሌላ አገር ሲሻገሩም በመውጫዎች ላይ እንደሚፈተሹ ቢደነግግም መንገደኞች ግን በብዛት አይፈተሹም።)

ይህንን ጉዳይ በተመለከተ በጥልቀት ለመረዳት ከፈለጉ የEFFን መመሪያ የኾነውን በአሜሪካ ድንበር ላይ ግላዊነትን መከላከል ይመልከቱ ።

ይህንን እስኪያደርጉ ድረስ ግን የአሜሪካን ድንበር ሲሻገሩ ልብ ሊሏቸው የሚገቡ ነገሮችን እዚህ ይመልከቱ፦

• ለመሣሪያዎችዎ መጠባበቂያ አድርገውላቸዋል? ከመሣሪያዎችዎ አንዱ ወይም ከዛ በላይ በቁጥጥር ስር ቢውል መጠባበቂያ መያዝ ይጠቅማል። መጠባበቂያ ለመያዝ የመስመር ላይ አገልግሎቶችን ወይም የውሂብ አንጻፊ ዲስኮችን መጠቀም ይችላሉ። ነገር ግን ላፕቶፕዎን እና የውሂብ አንጻፊ ዲስኮችዎን በአንድ ላይ እንዲይዙት አንመክርም።

• በርካታ ውሂብ መያዝ አለብዎት? የሚይዙትን የውሂብ ብዛት መጠነኛ እንዲኾን እንመክራለን። ባዶ የኾነን ላፕቶፕ ይዘው መንቀሳቀስ እንዳለብዎት ማሰብ ይኖርብዎታል። 'ዴሊት' የሚለውን ቁልፍ መጫን ወይም የቆሻሻ ማጠራቀሚያ ውስጥ ጎትቶ መጨመር ሰነድዎችዎን እንደማያጠፋ ማወቅ ይኖርብዎታል። ደህንነቱ በተጠበቀ መንገድ ሰነድዎችዎን ማጥፋትዎን ማረጋገጥ ይኖርብዎታል።

• መሳሪያዎችዎ ተመስጥረዋልን? ሁሉንም መሣሪያዎቾ ( ላፕቶፖች፣ ተንቀሳቃች ስልኮች እና የመሳሰሉት) እንዲያመሰጥሩ እና ደህንነቱ የተጠበቀ የማለፊያ ሐረግ እንዲጠቀሙ እንመክራለን። በድንበር ላይ የሚሠራ የመንግስት አካል የማለፊያ ቃልዎትን ቢጠይቅ መስጠት የለብዎትም። የማለፊያ ሐረግን በማስገደድ መቀበል የሚችለው ዳኛ ብቻ ነው። ነገር ግን በድንበር ላይ ለሚሰራ የመንግስት አካል የማለፊያ ቃልዎትን አለመስጠት ሊያስከትል የሚችለው ችግር ሊኖር ይችላል። የአሜሪካ ዜግነት የሌላችሁ ወደ አሜሪካ እንዳትገቡ ልትከለከሉ ትችላላችሁ፣ የድንበር ተቆጣጣሪው በላፕቶፕዎ፣ በስልክዎ ወይም በፍላሽ ዲስክዎ ውስጥ ምን እንዳለ እስኪወስን ድረስ በቁጥጥር ስር ልትውሉ ትችላላችሁ።

• ወደ አዲስ አገር ሲገቡ ጊዚያዊ የተንቀሳቃሽ ስልክ እንዲኖርዎት ማሰብ ይኖርብዎታ። ሲም ካርድዎትን ወይም አዲስ ሲም ካርድዎትን ወደ ጊዚያዊ የተንቀሳቃሽ ስልክዎት ማስገባት ይኖርብዎታል። ከዋናው ስልክዎት ይልቅ ጊዚያዊ የተንቀሳቃሽ ስልክዎት እጅግ አነሰተኛ ውሂብ ይኖረዋል።

• በድንበር ላይ ከሚሠራ የመንግሥት አካል ጋር ሲገናኙ እነዚህን ሦስት ዋና ዋና ነገሮችን ያስታውሱ፦ በትህትና ማናገር፣ አለመዋሸት እና የመንግሥት አካላት ፍተሻ በሚካሄድበት ወቅት ጣልቃ አለመግባት ናቸው።

VPN ምንድን ነው? በእንግሊዝኛው ምህፃረ ቃል VPN ማለት “ቨርቿል ፕራይቬት ኔትወርክ” ወይም ሃሳባዊ የግል ኔትዎርክ ማለት ነው። በቀጥታ ከግል ኔትወርክ ጋር እንዲገናኝ በማድረግ ኮምፒውተርን በጋራ ወይም በህዝብ ኔትወርክ አማካኝነት ውሂብ መላክን እና መቀበልን የሚያስችል ነው። VPN የግል ኔትወርክ ገጽታ የኾኑትን አሠራር፣ ደህንነት እና የአስተዳደር ፖሊሲ ጥቅምን ያገኛል።

VPNን መጠቀም ጥሩነቱ ምኑ ላይ ነው?

በውጪ ሀገር ጉዞ ላይ ሳሉ፣ በቤትዎ ሳሉ፣ ወይም ከቢሮ ውጪ በማንኛውም ሰዓት VPNን በመጠቀም ከኮፖሬቶች ከሚሰጡት የቢሮዎት የኢንተርኔት አገልግሎቶች ጋር ግንኙነት መፍጠር ይችላሉ።

በተጨማሪም የንግድ VPNን በመጠቀም ውሂብዎ በህዝብ ኔትወርክ (ማለትም በኢንተርኔት ካፌ ወይም ሆቴል በሚገኝ Wi-Fi አማካኝነት) ሲጓጓዝ ማመስጠር ይችላሉ።

የንግድ VPNን ተጠቅመው በተወሰኑ ድረ ገጾች እና አገልግሎቶች ላይ የሚደረግ የኢንተርኔት እገዳን ለመከላከልም ጥቅም ላይ ሊውል ይቻላል። ለምሳሌ አንድንድ ቻይናዊያን የንግድ VPNን ተጠቅመው በታላቁ ፋየርዎል የታገዱ ድረ ገጾችን ማግኘት ችለዋል።

ልክ እንደ OpenVPN ያሉ ምንጨ ክፍት የኾኑ ሶፍትዌሮችን በመጠቀም እርስዎም በቤትዎ ኔትዎርክ የራስዎን የVPN አገልግሎት መጠቀም ይችላሉ።

VPN ማድረግ የማይችላቸው ነገሮች ምንድን ናቸው?

VPN በጋራ/ሕዝብ ኔትወርክ ላይ ከሚደረጉ የኢንተርኔት ስለላዎች ሊከላከልልዎት ቢችልም እርስዎ የሚጠቀሙትን የግል ኔትወርክ ከሚጠቀሙ ሰዎች ግን ውሂብዎትን አይሸሽግም። የኮርፖሬት VPN የሚጠቀሙ ከኾነ የኮርፖሬት VPNኑን የሚያስተዳድረው ማንኛውም ሰው የእርስዎን ውሂብ ማየት ይችላል። የንግድ VPNን የሚጠቀሙ ከኾነ የንግድ VPNኑን የሚያስተዳድረው ማንኛውም ሰው የእርስዎን ውሂብ ማየት ይችላል።

የኮርፖሬት ወይም የንግድ VPN አስተዳዳሪ የእርስዎን ውሂብ ለመንግሥት ወይም ለሕግ አስፈጻሚ አካላት እንዲያስረክብ ተፅዕኖ ውስጥ ሊወድቅ ይችላል። የVPN አገልግሎት አቅራቢው ውሂብዎን ለመንግሥት ወይም ለሕግ አስፈጻሚ አካላት በምን ዓይነት ኹኔታ ሊያስረክብ እንደሚችል የግላዊነት ፖሊሲውን ማየት ይኖርብዎታል።

የVPN አቅራቢው በየትኞቹ አገራት ውስጥ አገልግሎት እንደሚሰጥ ማወቅ ይኖርብዎታል። አገልግሎት አቅራቢው አገልግሎት በሚሰጥባቸው አገራት ሕግ ሊገዛ ይችላል። ይህም የእርስዎን ውሂብ በተመለከተ ከመንግሥት የሚቀርብ ጥያቄን እና ከአገራቱ ጋር የሚኖርን የሕግ ዕርዳታ ስምምነት ይጨምራል። በአንዳንድ አጋጣሚዎች ህጉ የሚፈቅደው ጥያቄዎቹ የሚቀርቡት ለእርስዎ ሳያሳውቁ ወይም ጥያቄው ተገባራዊ እንዳይኾን የመከላከል ዕድል ሳይሰጥዎት ነው።

አብዛኛዎቹ የንግድ VPN አቅራቢዎች የክሬዲት ካርድ መረጃዎን ተጠቅመው እንዲከፍሉ ይፈልጋሉ። ነገር ግን እርስዎ ደግሞ ይህን መረጃዎን ለVPN አገልግሎት ሰጪው ማሳወቅ ላይፈልጉ ይችላሉ። የክሬዲት ካርድ መረጃዎን ለንግድ የVPN አገልግሎት አቅራቢ መስጠት ባይፈልጉ Bitcoinን የሚቀበል የVPN አገልግሎት አቅራቢን መጠቀም ወይም ጊዜያዊ የክሬዲት ካርድ ቁጥሮችን መጠቀም ይችላሉ። በተጨማሪም ምንም እንኳን አማራጭ የክፍያ ስርዓት ቢጠቀሙም የVPN አቅራቢው አገልግሎታቸውን በሚጠቀሙበት ወቅት የእርስዎን የIP አድሬስ ሊወስዱ እንደሚችሉ እና የዕርስዎን ማንንነት ለማውቅ ሊጠቀሙበት እንደሚችሉ ይገንዘቡ። የIP አድሬስዎን ከVPN አቅራቢዎ መደበቅ ቢፈልጉ ከእርስዎ VPN ጋር ሲገናኙ ቶርን መጠቀም ይችላሉ።

ምናባዊ የግል ኔትዎርክን ወይም የVPN አገልግሎትን በተመለከተ ለተጨማሪ መረጃ ይህንንጠቅ ያድርጉ።

እኛ በኢኤፍኤፍ ያለን ሰዎች ስለቪፒኤኖች ደረጃ ማረጋገጫ መስጠት አንችልም፡፡ አንዳንድ እንደ አርአያ ሊጠቀስ የሚችል የግላዊነት ፖሊሲ ያላቸው የVPN አገልግሎቶች በአታላዮች የሚመሩ ሊኾኑ ይችላሉ። የማያምኑትን የVPN አገልግሎት አይጠቀሙ።